Faza lutealna a ciąża
Faza lutealna, czyli jeden z etapów cyklu menstruacyjnego, to czas między owulacją a następną miesiączką. Wówczas wytwarzany przez ciałko żółte (pusty pęcherzyk pozostawiony w jajniku po uwolnieniu komórki jajowej) progesteron wpływa na wystąpienie szeregu zmian w organizmie w ramach przygotowań do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej. Czym jest faza lutealna? Jak ją rozpoznać? Jak zaplanować ciążę?
Jak przebiega cykl menstruacyjny?
Cykl menstruacyjny zaczyna się od rozpoczęcia jednej miesiączki i trwa do początku następnej. Wówczas zachodzi szereg zmian, które mają na celu przygotować organizm kobiety na poczęcie dziecka. Istnieją cztery główne fazy cyklu miesiączkowego – miesiączka, faza folikularna (pęcherzykowa), owulacja i faza lutealna. Przyjrzyjmy się bliżej każdemu z nich.
Miesiączka rozpoczyna się pierwszego dnia krwawienia i trwa do ośmiu dni. Występuje podczas fazy folikularnej. Wówczas z organizmu zostaje wydalony płyn menstruacyjny zawierający krew, a także komórki błony śluzowej macicy i nabłonka pochwy.
Faza folikularna rozpoczyna się od miesiączki i trwa do wyrzutu hormonu luteinizującego (LH). Może trwać 14-21 dni i może różnić się w zależności od cyklu. Mózg uwalnia hormon folikulotropowy (FSH), który stymuluje jajniki, powodując rozwój od pięciu do dwudziestu pęcherzyków. Każdy z nich zawiera jedną niedojrzałą komórkę jajową. FSH powoduje dojrzewanie tylko jednej gamety, podczas gdy pozostałe umierają.
Owulacja to uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Zazwyczaj następuje 14 dni przed następnym cyklem. Owulacja jest wywoływana przez wzrost poziomu hormonu luteinizującego w połowie cyklu i zwykle występuje w ciągu 48 godzin od tego wzrostu. Jajnik uwalnia dojrzałą komórkę jajową, która jest kierowana do jajowodu i w kierunku macicy falami małych, przypominających włosy wypustkami. Żywotność uwolnionej komórki jajowej to tylko 24 godziny i jeśli nie zostanie w tym czasie zapłodnione, umrze. Wyrzut LH jest wykrywalny w moczu za pomocą testów owulacyjnych, które mogą być przydatne w ustalaniu czasu stosunku podczas próby poczęcia. Chociaż okres dni płodnych liczy się również 3 dni przed i 3 dni po owulacji, największa szansa na zapłodnienie jest podczas jajeczkowania.
Następnym etapem jest faza lutealna.
Faza lutealna – co dzieje się w organizmie?
Gdy komórka jajowa zostanie uwolniona z jajnika i przemieści się w dół jajowodu, pęcherzyk, w którym dojrzewała gameta, przekształca się w ciałko żółte. Podczas fazy lutealnej wytwarza progesteron, a jeśli nie dojdzie do poczęcia – obumiera.
W trakcie trwania tej części cyklu następują zmiany, żeby przygotować organizm kobiety do implantacji. Przykładowo progesteron wytwarzany podczas fazy lutealnej powoduje, że wyściółka macicy staje się grubsza w gotowości do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli komórka jajowa zostanie zapłodniona przez plemnik, przyczepi się do wyściółki macicy. Jeśli nie dojdzie do poczęcia, ciałko żółte skurczy się i umrze, a poziom progesteronu spadnie, powodując złuszczanie pogrubionej wyściółki macicy i wówczas zaczyna się kolejna miesiączka.
Kiedy się zaczyna i jak długo trwa faza lutealna?
Faza lutealna to czas między owulacją a pierwszym dniem okresu. Dzień rozpoczęcia fazy lutealnej zależy od dnia, w którym ma miejsce owulacja, a nawet w typowym 28-dniowym cyklu często występują różnice w tym, kiedy dokładnie przebiega jajeczkowanie. Najczęściej ma to miejsce od 15. do 28. dnia cyklu i trwa 14 dni, jednak jej długość jest zależna od indywidualnych predyspozycji kobiety. Zdrowa faza lutealna może trwać od 11 do 17 dni. U większości kobiet ten etap trwa od 12 do 14 dni.
Faza lutealna jest uważana za krótką, jeśli trwa krócej niż 10 dni. Wówczas nie ma szans dla wyściółki macicy na wzrost i rozwój na tyle, aby utrzymać rozwijający się płód. W rezultacie zajście w ciążę może być trudniejsze lub może potrwać dłużej.
Natomiast długa faza lutealna trwa powyżej 17 dni. Może być spowodowana brakiem równowagi hormonalnej, takim jak zespół policystycznych jajników (PCOS).
To nie wszystko – długość fazy lutealnej może być różna dla tej samej kobiety z cyklu na cykl, co oznacza, że kobieta może owulować w innym dniu każdego cyklu, a zatem wchodzi w fazę lutealną również w różne dni. Warto zaznaczyć, że wraz z wiekiem spada poziom progesteronu w organizmie, co może wpływać na zmianę trwania fazy lutealnej i całego cyklu menstruacyjnego.
Objawy fazy lutealnej
Można rozpocząć fazę lutealną swojego cyklu i nie zauważyć żadnych objawów. Jednak po owulacji w organizmie następuje szereg zmian związanych z wahaniem stężenia poziomu hormonów, ponieważ ciałko żółte uwalnia progesteron. Zmiana poziomu progesteronu w miarę zbliżania się do miesiączki może powodować objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, takie jak wahania nastroju, drażliwość, lęk, zmęczenie, wzdęcia, tkliwość piersi, bóle głowy, wypryski, zmiany apetytu czy w popędzie seksualnym.
Dlaczego faza lutealna jest ważna dla kobiet, które starają się zajść w ciążę?
Kiedy myślimy o ciąży, większość naszych myśli przeskakuje od razu do poczęcia – kiedy plemnik połączy się z komórką jajową. Ale ciąża tak naprawdę nie zaczyna się, dopóki zarodek nie zagnieździ się w wyściółce macicy. Aby doszło do implantacji, ciało musi wytwarzać wystarczającą ilość progesteronu, aby zbudować grube, zdrowe endometrium.
Jeśli organizm nie wytwarza wystarczającej ilości progesteronu, twoja faza lutealna może być krótsza. Jeśli ten etap cyklu menstruacyjnego trwa krócej niż 10 dni, może utrudnić zajście w ciążę. Wówczas jest to znak, że ciało może nie wytwarzać wystarczającej ilości progesteronu.
Nawet jeśli dana kobieta nie usiłuje zajść w ciążę, poziom progesteronu nadal ma znaczenie. Odpowiednie stężenie hormonu ma kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowych kości, długotrwałego zdrowia serca, dobrego snu i samopoczucia.
Śledzenie cyklu menstruacyjnego
Zdrowy cykl menstruacyjny osoby dorosłej wynosi 25-35 dni, z czego tylko około sześciu dni jest potencjalnym okresem do zajścia w ciążę. Zidentyfikowanie tego czasu często może być konieczne, aby zmaksymalizować szanse na powodzenie podczas próby poczęcia. Niektóre osoby korzystają z kalendarzy i aplikacji na telefony, jednak w tym przypadku należy bardzo dobrze znać swoje ciało, żeby odpowiednio rozpoznawać pochodzące z niego sygnały. Taka metoda monitorowania cyklu menstruacyjnego może być niedokładna w przewidywaniu okresu płodnego. Tymczasem umiejętność precyzyjnego zidentyfikowania owulacji jest nie tylko wzmacniająca dla niektórych, ale może również wyeliminować stresujące zgadywanie dotyczące czasu występowania dni płodnych podczas próby zajścia w ciążę. Z tego powodu poleca się korzystanie z monitorów cyklu, które dzięki badaniu poziomu stężenia hormonów pozwalają określić moment cyklu. Najczęściej odbywa się to na próbce śliny.
Dlaczego warto obserwować cykl menstruacyjny?
Cykl menstruacyjny każdej kobiety jest inny. Niektóre mają miesiączkę o tej samej porze każdego miesiąca. Inne są bardziej nieregularne. Różne mogą być również np. objawy menstruacji czy obfitość krwawienia. Co więcej, cykl menstruacyjny może się również zmienić w pewnych okresach życia. Na przykład może stać się bardziej nieregularna w okresie dojrzewania lub gdy jednostka zbliża się do menopauzy.
Na cykl menstruacyjny ma wpływ wiele czynników. Pierwszym z nich jest kontrola urodzeń, szczególnie ta hormonalna. Przykładowo tabletki antykoncepcyjne może skrócić okres, a podczas przyjmowania niektórych pigułek w ogóle nie występuje miesiączka.
Warto pamiętać, że w trakcie ciąża miesiączki powinny całkowicie ustać. Jest to jeden z pierwszych objawów, które można zaobserwować na początku ciąży.
Na cykl menstruacyjny mogą wpływać również różne infekcje oraz choroby. Przykładowo zespół policystycznych jajników (PCOS), który powoduje nierównowagę hormonalną, co uniemożliwia prawidłowy rozwój jajeczka w jajnikach. Również zmiany w strukturach macicy np. mięśniaki mogą wpływać na zaburzenia miesiączkowania. Te nienowotworowe narośle w macicy mogą sprawić, że miesiączki będą dłuższe i cięższe niż zwykle. Do przyczyn nieregularnych cyklów menstruacyjnych zalicza się również zaburzenia odżywiania.
Oznaki, na które warto zwrócić uwagę to: pominięcie miesiączki lub jej całkowite zatrzymanie, nieregularność okresów, krwawienie, które jest intensywne i trwa dłużej niż siedem dni, okresy są krótsze niż 21 dni lub dłuższe niż 35 dni, występowanie krwawienia między miesiączkami (większego niż plamienie) o nieuzasadnionej przyczynie, pojawianie się intensywnego bólu i skurczy w okolicach podbrzusza czy pleców.
Jeśli pojawiają się jakiekolwiek niepokojącej objawy, warto jak najszybciej zwrócić się do lekarza. Dzięki szybkiej interwencji można uniknąć rozwoju poważnych stanów zagrażających zdrowiu czy życiu.
Przeczytaj także:
Komputer cyklu do wyznaczania owulacji. Skuteczność ponad 99%. Planner urodzin.
